Mensen reageren vaak fel op knakkende vingers, enkels of knieën. Als iemand zijn vinger knakt geeft dit een naar geluid, terwijl de ‘knakker’ het vaak juist een prettig gevoel vindt. Er doet een verhaal de ronde dat je door regelmatig je gewrichten te knakken reuma kunt krijgen, maar zo ongezond is het nu ook weer niet.

Bij sommige mensen knakken gewrichten heel gemakkelijk. Anderen moeten er meer moeite voor doen. Dat verschil zit hem in de flexibiliteit van de gewrichten.

Vacuüm

In de gewrichtsholte bevindt zich een kleine hoeveelheid vloeistof waarin gas is opgelost. Het vocht is het smeermiddel van het gewricht, om bewegingen soepel te laten verlopen. Door te trekken aan je vinger wordt de holte iets groter en ontstaat een onderdruk. Die onderdruk zorgt voor een vacuüm.

Door de lage druk komen de in het vocht opgeloste gassen vrij. Het vacuüm wordt opgeheven en er ontstaat plotseling meer ruimte in het gewricht. Die ruimte wordt opgevuld met gas. Dat laatste hoor je als een knak, vergelijkbaar met een zuignap die je van het raam trekt.

Veel mensen denken dat het geluid afkomstig is van de botten, maar dat is dus niet het geval. Je kunt een gewricht ook niet meerdere keren achter elkaar knakken. Het verdampte gas moet eerst weer oplossen in het gewrichtsvocht.

Bij sommige gewrichten ontstaat de knak op een andere manier. Het geluid kan namelijk ook worden veroorzaakt door een pees van een spier die ergens overheen schiet. Je kunt dit vergelijken met de snaar van een gitaar.

Schadelijk?

Het klinkt naar, maar volgens de meeste wetenschappers levert het knakken van de vingers geen schade op. Lange tijd werd gedacht dat het tot slijtage of ontsteking van de gewrichten kan leiden, maar verschillende onderzoeken hebben laten zien dat de gewrichten van vingerknakkers niet verschillen van die van niet-knakkers.

Een opvallend voorbeeld is het onderzoek van Donald Unger. Deze Amerikaanse arts knakte vijftig jaar lang dagelijks de vingers van zijn linkerhand, zijn andere hand liet hij met rust. In 1998 publiceerde hij een wetenschappelijk artikel met de resultaten: hij kreeg geen artritis en er was zelfs geen verschil zichtbaar tussen beide handen.

Toch zijn er ook wetenschappers die denken dat het wel schadelijk is en dat vooral het gewrichtskapsel slapper kan worden. Het knakken van de vingers met gevouwen handen is het veiligst. Als je knakt omdat de vingers of andere lichaamsdelen stijf voelen, kun je beter even langs de dokter of fysiotherapeut. Dat kun je niet oplossen met knakken.

Het knakken van heup of schouder is sowieso gevaarlijker. Daarbij til je de schouder of heup tijdelijk uit de kom. Het kraakbeen slijt daardoor langzaam af, waardoor de kom minder diep wordt en dus minder stabiel.

Kraken

Naast het knakken kunnen gewrichten ook kraken. Hiervoor zijn veel verschillende oorzaken. Gezonde gewrichten kunnen kraken, maar bij artrose is kraken ook een van de verschijnselen. Het krakende geluid ontstaat doordat het kraakbeen en bot van structuur verandert.

Andere oorzaken van krakende gewrichten zijn stukjes los bot, pezen of spieren die over een botuitsteeksel schuren en beschadigde pezen of spieren door reuma. Ook een ongeval, ontwrichting of druk kan tot krakende gewrichten leiden